किशोर चे सीमोल्लंघन

कुणाल माहूरकर, जान्हवी काळे

ऑक्टोबर 2019, सोनखांबमधील मुलांसाठी फक्त 3 किलोमीटर अंतर एक मोठा अडथळा दिसत होता, वस्तीवरील कोणीही शाळेत जात नव्हते. मुलांना शाळा आपलीशी वाटत नव्हती. आम्हाला प्रश्न पडायचा, “कधीतरी असा दिवस येऊ शकेल का जेव्हा मुलं हे मानसिक, भौतिक बंधन ओलांडून शाळेत जायला लागतील?” 

खूप समाधानाची बाब म्हणजे या क्षणी, ऑगस्ट 2022 आहे, आणि आमची सर्व मुले जिल्हा परिषद शाळेत रुळली आहेत. त्यापेक्षा मोठे आश्चर्य म्हणजे 12 वर्षीय किशोर जोगराणा 12 किलोमीटर अंतरावर असलेल्या तालुक्याच्या ठिकाणी शाळेत जाऊ लागला आहे. आज, आम्ही किशोरच्या शाळेत वेळेवर पोहोचण्याच्या आव्हानांबद्दल काय करावे याबद्दल चर्चा करत होतो, तर तो म्हणाला, “भैय्या मैने हॉस्टेल का फॉर्म भर दिया है. मैं काटोल में ही रहूंगा.” मुलांमध्ये स्वतःमध्ये बदल घडवून आणण्याची क्षमता आम्हाला सातत्याने आश्चर्यचकित करते.

पावसाळा आणि अंतर यामुळे किशोरला शाळेत वेळेवर पोहोचणे आव्हानात्मक होते. त्याचे नवीन शिक्षक श्री. कवडकर यांना किशोर उशिरा येण्याची किंवा वर्गात गैरहजर राहण्याची काळजी वाटत होती. त्यांनी मला (कुणाल) कॉल केला आणि म्हणाले, “मी किशोरशी याबद्दल दोन वेळा बोललो. त्याने खाली पाहिले आणि ऐकले पण काहीच बोलला नाही. मला स्वतः येऊन परिस्थिती बघायची आहे. त्या निमित्ताने मला तुमच्या कम्युनिटी सेंटरलाही भेट देता येईल.”

त्यानंतर अचानक दुसऱ्या दिवशी फोन करून त्यांनी आमच्या वस्तीमध्ये येत असल्याचे सांगितले. योगायोगाने त्या दिवशी किशोरचा वाढदिवस होता. काटोल येथील किशोरचे शिक्षक भेट देणार असल्याची माहिती आम्ही समूहाला दिली. त्यामुळे महिलांनी त्यांच्या स्वागताची तयारी केली.

श्री कवडकर यांनी किशोरसाठी केक आणला. कम्युनिटी सेंटरमध्ये सर्व महिलांनी त्यांचे स्वागत केले. नंतर त्यांनी किशोरचा 2 महिन्यांचा प्रवास आणि शाळेतील अनुभव सांगितले. त्यांनी गावातील इतर मुलांशीही बोलून त्यांना काही प्रश्न विचारले. तेवढ्यात रतन दीदी आणि जल्लू आजी म्हणाल्या, “आम्ही आमच्या मुलांनाही पुढच्या वर्षी तुमच्या शाळेत पाठवू.” 

नंतर आम्ही किशोरच्या आईशी तो शाळेत वेळेवर न पोहोचण्याच्या समस्येबद्दल आणि त्यावर काय करू शकतो याबद्दल बोललो. त्यावर किशोरची आई उत्तर देऊ शकली नाही, पण अचानक किशोर स्वतःच म्हणाला, “भैय्या मैंने हॉस्टेल का फॉर्म भर दिया है. मैं काटोल में ही रहूंगा. .” तो म्हणाला, तो काटोलला राहणार, श्री. कावडकरांच्या घरी दोन विषयांच्या शिकवणी सुरू करणार आणि संध्याकाळी कबड्डी आणि व्हॉलीबॉलचा सराव करणार. ते ऐकून मला आणि त्याचे शिक्षक दोघांनाही आनंद झाला आणि त्याचे शिक्षक म्हणाले, “मी तुला सायकल घेण्यासाठी थोडे पैसे देईन आणि मी तुझ्याकडून शिकवणीसाठी पैसे घेणार नाही.”

दुसऱ्या दिवशी किशोरचा हॉस्टेलसाठीचा अर्ज मंजूर झाल्याचा फोन आला. किशोरने लगेच हॉस्टेलमध्ये शिफ्ट होण्याची तयारी सुरू केली. त्याने आम्हाला दुसऱ्या दिवशी वसतिगृहात नेण्यास सांगितले. समाजातील आणखी एक मुलगा मेहुल सोबत आम्ही गेलो. वसतिगृहात किशोरचे त्याच्या मित्रांनी आणि वॉर्डनने स्वागत केले. किशोरने मेहुलला विचारले, “तू पण माझ्यासोबत हॉस्टेलला येशील का?” मेहुलने उत्तर दिले, “होय, मी आणि विक्रम दोघेही पुढच्या वर्षी तुमच्यासोबत येऊ.” शाळेपासून वसतिगृह अंदाजे ३ किलोमीटर अंतरावर आहे आणि किशोरकडे सायकल नाही. त्यामुळे सध्या तो त्याच्या मित्रांकडून लिफ्ट घेत आहे. नंतर त्याला  वसतिगृहात आवडत आहे असे त्याने सांगितले. किशोर आणि सोनखांब येथील आमची बहुतेक मुले ज्या गतीने स्वतःच्या मर्यादा ओलांडू पाहत आहेत, त्यामुळे ते आता मागे वळून पाहतील किंवा थांबतील असे वाटत नाही.